Z czego jest rower? Części i budowa roweru.

Jedziemy! Cykl naukowo-edukacyjnych tekstów idzie mi chyba całkiem nieźle. Tutaj dowody: 

1. Wszystko o trenażerach 
2. Jak dobrać rozmiar roweru? 
3. Przepisy ruchu drogowego 
4. Gwarancja 

Czas zabrać się do tematu z jeszcze innej strony. Od kuchni, czy, trafniej mówiąc: od garażu? W każdym razie: dzisiaj poznamy anatomię roweru. Jak to się dzieje, że dwa koła, dwa trójkąty, siodło i kierownica tak dobrze razem działają? Od czego konkretnie zależy, jak Twój rower jeździ? Czyli (z czasem): jak sprawić, żeby jeździł jeszcze lepiej? 

*to niestety nie jest mój rower, ale na takich zdjęciach najlepiej widać poszczególne elementy, do których będziemy się odnosić w dalszej części. Poznajcie Cannondale Scalpel LTD 2021 

First things first, czyli o ramie rowerowej 

Dlaczego sztywny kawał aluminium (albo carbonu) jest ważniejszy dla całego roweru niż np. napęd, który wprawia Cię w ruch i pozwala odpowiednio przekazywać siłę na koła? Nietrudno zauważyć, że rama łączy wszystkie pozostałe części w jedną całość. To, w jaki sposób są połączone, bezpośrednio wpływa na doświadczenie jazdy. Rama roweru to dwa trójkąty: przedni, czyli główny, i tylny. Elementy głównego trójkąta: 

• rura górna 
• rura dolna 
• główka ramy 
• rura podsiodłowa (z zamontowaną sztycą/ wspornikiem siodła)

Z tyłu znajdują się widełki, które trzymają tylne koło. Zależnie od rodzaju roweru są zamontowane sztywno albo do amortyzatora (wtedy cały tylny trójkąt jest ruchomy, żeby łagodzić największe wyboje i wstrząsy w jeździe terenowej; nazywa się to tylny wahacz). 

Od kątów i długości poszczególnych rur w ramie zależy Twoja pozycja na rowerze. Rura górna i dolna łączą się z przodu w miejscu zwanym główką ramy, a z tyłu za pomocą rury podsiodłowej. Sposób, w jaki te elementy są ustawione względem siebie i podłoża, decyduje o tym, w jakiej pozycji jedziesz. Widzisz to? Dłuższa główka przekłada się na wyprostowaną, rekreacyjną pozycję. Kąt główki ma też bezpośredni wpływ na to, jak przednie koło dotyka podłoża – czy jest bardziej wysunięte, dając Ci stabilność, czy znajduje się bliżej (wtedy zyskujesz zwrotność. Coś za coś.)

Główka ramy łączy się z przodu bezpośrednio z widelcem oraz pośrednio z kierownicą. Ma więc naprawdę duże znaczenie. Może być prosta lub zwężana ku górze, tzw. tapered – takie rozwiązanie poprawia sterowność, zmniejsza wagę i jest stosowane coraz bardziej powszechnie nawet w tańszych rowerach. 

Na prowadzeniu: układ jezdny w rowerze (kierownica i spółka) 

W rowerach występują kierownice proste lub zagięte. Te drugie stosuje się w jeździe rekreacyjnej, czyli w rowerach miejskich, oraz w sporcie: to tzw. baranek w jeździe szosowej, a w gravelach kierownica flare. Proste kierownice to domena rowerów terenowych, crossowych, fitness i innych hybryd. Jak to działa? Tzw. układ jezdny w rowerze składa się z: 

• kierownicy, czyli długiego prętu z aluminium lub karbonu. W zależności od stylu jazdy i preferencji ma różną długość. Możesz ją też później przyciąć. 
• chwytów (gripów) montowanych na końce kierownicy, żeby można ją wygodnie trzymać 
• mostka, inaczej wspornika, który łączy kierownicę z główką ramy. Mostek często jest regulowany. 
• stery to element, dzięki któremu możesz kierować. Ukryte w główce ramy, łączą się z następnym elementem:
• widelcem. Widelec to element, który łączy układ kierowniczy z kołem i podłożem. Piasta i łożyska sprawiają, że widelec kręci przednim kołem. Widelec może być sztywny lub amortyzowany. 

Częściej spotykany na co dzień jest widelec z amortyzatorem. Dzięki niemu nie odczuwasz boleśnie każdego wyboju na trasie. W zależności od rodzaju roweru amortyzator ma różny skok, tzn. odległość, na jaką będzie się uginał. Najmniejsze, 50 mm, są stosowane do rowerów młodzieżowych oraz do jazdy miejskiej. Im większy skok amortyzatora, tym bardziej wyczynowe przeznaczenie roweru. W MTB spotkamy nawet widelce 260 mm. 

W jeździe szosowej (oraz w niektórych modelach miejskich i hybrydowych) stosuje się sztywne widelce. Są znacznie lżejsze. Zastosowanie w widelcach włókna węglowego sprawia, że zyskują właściwości amortyzujące i poprawiają komfort jazdy. To znacznie tańsze niż cała rama z karbonu, a różnica jest mocno odczuwalna. 

Na początku było koło

Koło uznaje się za najważniejszy wynalazek ludzkości i chyba nic w tym dziwnego. Na koła Twojego roweru, patrząc od zewnątrz, składają się: 

• opona 
• dętka 
• obręcz 
• szprychy 
• piasta 

Piasta ma zamontowane łożyska, dzięki którym koło się kręci. Jest mocowana do roweru przez tzw. szybkozamykacz lub sztywną oś. Z piasty wychodzą po promieniu koła szprychy, kończące się obręczą. Do obręczy wkładasz oponę. Żeby opona trzymała kształt, w środku ma albo dętkę, albo specjalne mleczko uszczelniające (w systemie bezdętkowym/ tubeless). 

Koła i opony to temat na osobny artykuł. Wystarczy wspomnieć, że w rowerach stosowane są koła o średnicy od 12” (w modelach dziecięcych) do 29”. Inne znajdziesz w jeździe rekreacyjnej, na szosie, w MTB. To samo dotyczy opon – szerokie od 25 mm aż do 5 cali, stanowią punkt Twojego kontaktu z podłożem. Choćby z uwagi na to zasługują na więcej uwagi. 

Napęd i hamulce rowerowe 

Pozostaje nam, jak ten cały system wprawić w ruch, a później, w razie potrzeby, efektywnie zatrzymać. Tzw. osprzęt, czyli układ napędowy, odpowiada za to, w jaki sposób siła Twoich mięśni będzie przekazana na rower. Elementy: 

• przerzutka tylna 
• przerzutka przednia 
• mechanizm korbowy (korba) do kręcenia pedałami 
• suport schowany w mufie suportu (dzięki niemu możemy kręcić korbą; łączy napęd z ramą)
• kaseta lub wolnobieg 
• zębatki i łańcuch

To prostsze, niż się wydaje. Zacznijmy od środka: suport oraz mechanizm korbowy sprawiają, że kręcenie pedałami wprawia w ruch łańcuch. Łańcuch, przechodząc przez zębatki, rozpędza tylne koło. I jedziesz! Jak już trochę się rozgrzejesz, możesz przejść do zmiany biegów – odpowiadają za to przerzutki. Zależnie od ilości koronek przerzutki dają ilość PRZEŁOŻEŃ, czyli biegów, jakie możesz użyć. Przerzutki zawsze są dwie, ewentualnie jedna. Nie dwanaście. Dwanaście jest przełożeń. Sterujesz całością przez manetki (lub klamkomanetki w rowerze szosowym) na kierownicy. 

A jak zahamować? Istnieją dwa podstawowe rodzaje hamulców rowerowych: 

• szczękowe (V-brake)
• tarczowe 

Klasyczne V-brake stają się powoli reliktem przeszłości, którego jedyną zaletą jest niższa masa. Mechanizm działania hamulców szczękowych jest prosty: opiera się na tarciu między klockami hamulcowymi i obręczą. Stąd sprawdzają się w jeździe rekreacyjnej, ale zabrać je w trudniejsze warunki (np. deszcz) już trochę strach. Na ratunek przychodzą hamulce tarczowe, nowsze, lepiej działające. Tutaj klocki hamulcowe trą o tarczę. Tarcza jest zamocowana do koła, dokładniej do piasty. 

Sterowanie układem hamulcowym oraz napędowym jest możliwe dzięki pancerzom i linkom, które biegną przez cały rower (coraz częściej wewnątrz ramy) oraz manetkom i klamkom na kierownicy.